Wzorcowanie przyrządów pomiarowych to seria działań, które w ściśle określonych warunkach łączą wskazania badanego przyrządu z przyrządem wzorcowym, zapewniając spójność pomiarową w łańcuchu odniesień aż do międzynarodowych standardów. Akredytacja laboratorium potwierdza jego kompetencje i umożliwia uznawalność świadectw wzorcowania w UE i na świecie. Wzorcowaniu podlegają niemal wszystkie przyrządy używane w przemyśle (poza urządzeniami do rozliczeń finansowych) i powinny być regularnie sprawdzane, by kontrolować dryf wskazań i minimalizować niepewność pomiaru. Częstotliwość wzorcowania ustala się na podstawie: zaleceń producenta, krytyczności przyrządu dla procesu, intensywności użytkowania, warunków pracy, historii wyników i kosztów błędów. Przykłady pokazują, że termometry szklane można wzorcować rzadziej (nawet co 5 lat), natomiast mierniki elektroniczne i ciśnieniomierze – co 1–3 lata.
Definicja i cele wzorcowania
Czym jest wzorcowanie?
Wzorcowanie to „zbiór operacji ustalających, w określonych warunkach, relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy, a wskazanymi przez przyrząd wzorcowy” . Jego celem jest zapewnienie, że każdy pomiar jest odtwarzalny i porównywalny w ramach łańcucha odniesień, co nazywamy spójnością pomiarową.
Rola akredytacji
Laboratoria wzorcujące poddawane są ocenie Polskiego Centrum Akredytacji (PCA), co potwierdza ich kompetencje techniczne i umożliwia wzajemne uznawanie świadectw w ramach ILAC MRA – kluczowego porozumienia międzynarodowego . Dzięki temu świadectwa wydane w Polsce są honorowane w całej UE i w krajach sygnatariuszach ILAC.
Zakres przyrządów podlegających wzorcowaniu
Wyjątki
Wzorcowaniu nie podlegają wskaźniki (np. wskaźniki poziomu) oraz urządzenia stosowane do rozliczeń finansowych (np. legalizowane wagi sklepowe) .
Przyrządy wymagające wzorcowania
- Geometria: suwmiarki, mikrometry, średnicówki, czujniki zegarowe .
- Parametry fizyczne: termometry szklane i cyfrowe, ciśnieniomierze, przetworniki ciśnienia .
- Inne: płytki wzorcowe, pierścienie, przyrządy do pomiarów środowiskowych i medycznych .
Niepewność pomiaru i spójność pomiarowa
Niepewność pomiaru
Każde wzorcowanie obarczone jest niepewnością, określaną najczęściej jako niepewność rozszerzona U (k=2, P≈95 %) . Im mniejsza U, tym węższy przedział, w którym wynik jest uznawany za poprawny.
Spójność pomiarowa
Wyniki wzorcowania odnoszą się do wzorców wyższego rzędu (np. krajowych) i dalej do międzynarodowych porównań. Dzięki temu pomiary są porównywalne globalnie .
Kryteria ustalania częstotliwości wzorcowania
Zasady ogólne
- Zalecenia producenta: nie rzadziej niż co 12 miesięcy .
- Krytyczność procesu: im wyższy koszt błędu, tym krótszy interwał.
- Intensywność użytkowania: codzienne vs. okazjonalne użycie.
- Warunki pracy: temperatura, wilgotność, wibracje, transport.
- Historia wyników: analiza trendów błędów z poprzednich wzorcowań.
Przykłady praktyczne
- Termometr szklany: stabilny, może być wzorcowany nawet co 5 lat, gdy brak degradacji rtęci .
- Termometr cyfrowy / miernik elektryczny: dryf elektroniczny, wzorcowanie co 1 rok.
- Ciśnieniomierz elektroniczny: w zależności od krytyczności, co 1–3 lata .
Proces wzorcowania w praktyce
- Zlecenie i identyfikacja przyrządu.
- Wzorcowanie w akredytowanym laboratorium przy monitorowanych warunkach środowiskowych.
- Opracowanie świadectwa z wynikami, niepewnością i oceną zgodności.
- Analiza wyników i decyzja o interwale następnego wzorcowania.
- Oznaczenie przyrządu – naklejka z datą ostatniego i kolejnego wzorcowania.
Znaczenie dla jakości i ryzyka
Regularne wzorcowanie minimalizuje ryzyko odrzutów produkcyjnych, reklamacji i kosztów związanych z błędnymi pomiarami. Utrzymanie spójności pomiarowej wzmacnia zaufanie klientów i spełnia wymagania norm ISO 9001 oraz regulacji branżowych.
Oferta Oberon.com.pl
Oberon.com.pl to wiodące laboratorium pomiarowe akredytowane przez PCA, oferujące:
- Pełen zakres wzorcowania przyrządów geometrycznych i fizycznych.
- Raporty z niepewnością pomiaru i oceną zgodności.
- Doradztwo w planowaniu harmonogramów wzorcowań.
- Usługi ekspresowe i odbiór kurierski.
Zaufaj ekspertom – zadbaj o spójność pomiarową swoich procesów z Oberon - https://www.oberon.com.pl
